Ön Ekler – Son Ekler (el Ekler-iformisonru)

Soru Ekleri (Ekenelsorgu)

Tüm soru cümlelerinde tek bir soru eki kullanılır; mu? Sesletime göre “mu” veya “mü” şekillerini alabilir. “Mu” cümlenin en başında veya en sonunda kullanılabilir. Yardımcı fiil olan durumlarda kullanılmaya da bilir. Kullanılmadığında yardımcı fiil cümle başında olmalıdır. Genel kabul form ise “mu” ekinin her zaman cümlenin en başında kullanılmasıdır.

Başta  :           Mu ist lâ Barq? (Bu ev mi?)

Sonda :           Ist lâ Barq mu? (Bu ev mi?)

Mu olmadan: Ist lâ Barq? (Bu ev mi?)

Vurgu, tonlama vb. göre başa veya sona eklenebilir.

Yardımcı fiil ile yer değiştirerek de kullanılabilir;

            Ist mu lâ Barq?

            Ist lâ Barq?

Olumsuzluk Ekleri (Biuğma Ekleriy)

 Farklı olumsuz yapı eki mevcuttur. Önden, sondan eklemeli yapısı bulunur.

 

-                  Yardımcı fiil “değel” ve “nar” kullanılır: Min değel ber Sağuman. (Ben doktor değilim.)

-                  Yardımcı fiil olmadığında ise fiil başına “Ñâ” eki getirilir: Ñâgel zu lâ barq! (Eve gelme)

Baştan ve sondan eklemeli yapı mevcuttur:

-                  Başa getirilenler:       Ñâ, Bi, Gayriy, Anti, haricen

-                  Sona getirilenler:       ñuz, jıg

Olumsuzluk: İstenmeme	Ñâ	Ñâmutetmen, Ñâmenler, Ñâhoş, Ñâsev, Ñâçuk!	İstenmeyen öğretmen, İstenmeyen insanlar, hoşlanılmayan, sevilmeyen, Çıkma!
Olumsuzluk: Eksiklik	jıg	Mutetmenjıg, Araybajıg, Kutjıg	Öğretmensiz, Arabasız, Mutsuz
Olumsuz: Ters Eylem	bi	Bimutet, Biuğma, Bihoş	Öğretmesiz, olumsuz, nahoş
Olumsuz: Eylemsel olumsuzluk	ñuz	Mutetñuz, Gelñuz,	Öğretmez, Gelmez
Olumsuz: Karşıt-Zıt	anti-	Antimutetmen, Antiislam	Öğretmen karşıtı, İslam karşıtı
Dışında Olma	gayřiy	Gayřiymutetmen, Gayřiyhegget, Gayřiyislamdekmen	Öğretmen dışında, Gerçek dışı
Yanlış-Hata	yan	Yanmutet, Yanunert	Hatalı öğretmek, Yanlış anlamak
Hariç Olma	Haric	Haric ya Barq, Haric lâ JBV	Evin haricinde, KDV hariç
Harici Olma	haricen	Haricenmutetmen, Haricenbetik	Öğretmen harici, Kitap harici
Dışı Olma	İm	İmtormu, İmtöre	Hayat dışı, Yasa dışı
Üvey-El Gariplik	laç	Analaç, Atalaç, Ağalaç, Balalaç, Ullaç	Üveyanne, üveybaba, üveyabi, üveyçocuk, üvey evlat
Hiçlik	jo	Gibs jo lâ Barq burayfi.	Bu rada hiç ev yok.

Taşıt Ekleri (Eklamelvaslam)

Otobüs, minibüs, tren, gemi, uçak vb. vasıta eyleminde araç niteliği bulunan gereçler için “-vaslam” eki kullanılır.

Karayolu Taşımacılığı: Yol

Karayolu - Demiryolu: Rayol

İki Tekerli Araçlar: Tek

Raylı Sistem Demiryolu Taşımacılığı: Ray

            Yalnızca raylı sistem (Tren): Ray

            Üstten giden raylı hat (Tramvay): Uray

            Yeraltından giden raylı hat (Metro): Aray

Denizyolu Taşımacılığı: Den

Denizaltı Taşımacılığı: Aden

Havayolu Taşımacılığı: Uç

            Uçak: Uçvaslam

Sözcükler:

Tren: (Rayvaslamlam)

Otobüs: (Yolvaslam)

Metro: (Arayvaslam)

Gemi: (Denvaslam)

Tramvay: (Urayvaslam)