Cümleler - Cümle Yapıları (Sözlem)
Cümle Çeşitleri
Al Bakiyyeda cümle kurulum ve
dizilimi özgürcedir. Vurgulanmak istenilen sözcük ve cümleye öncelik
verilebilir.
-
Temel
cümle ile yan cümle birbirinden ayrı tutulur.
-
Şart-Bağlı
cümlelerde cümle başında “ef”, fiil sonunda ise “-us”
eki getirilir: Ef min görusa siniy, werde min bertaç sine lâ Paray. (Seni
görürsem, sana para vereceğim.)
-
Ef
cümlede bir defa, -us eki de birçok
kez kullanılabilir.
Al Bakiyyeda 2 çeşit cümle
zamanlaması vardır; belirli ve belirsiz zamirli.
Özgürce birden fazla yöntem olduğu
için bir cümle birden fazla mantık ve şekilde kurulabilir.
Olumlu-Olumsuz-Soru Cümleleri (Uğma-Biuğma-Sorgu Sözlemat)
Cümle
Türü |
Belirli
Zamir |
Belirsiz
Zamir |
Türkçe |
Olumsuz
İsim Cümlesi |
Bu değel ber Betik. |
Bu Ñâbetikdir. |
Bu bir kitap değildir. |
Olumsuz
Fiil Cümlesi |
Min nar yazerti ber Betik. |
Ber Betik ñâyazertimin. |
Ben bir kitap yazmadım. |
Olumlu
İsim Cümlesi |
Bu ist ber Betik. |
Bu Betikdir. |
Bu bir kitaptır. |
Olumlu
Fiil Cümlesi |
Min yazerti ber Betik. |
Ber Betik yazertimin. |
Ben bir kitap yazdım. |
Soru
Cümlesi |
Mu sahap ol ber Barq? |
Mu gibs ber Barq orayfi?
|
Orada bir ev var mı? |
İsim Cümlesi (Ad Sözlem)
Cümle
Türü |
Belirli
Zamir |
Belirsiz
Zamir |
Türkçe |
İsim
Cümlesi (ist) |
Min ist ya BKryazar. |
Ya BKryazarmin. |
Ben bağımsız yazarım. |
İsim
Cümlesi (dır) |
Min ya BKryazardır. |
Ya BKryazarmindir |
Ben bağımsız yazarım. |
Fiil Cümlesi (Eylev Sözlem)
Cümle
Türü |
Belirli
Zamir |
Belirsiz
Zamir |
Türkçe |
Fiil Cümlesi |
Min war yaza aks ya BKryazar. |
war yazamin aks ya BKryazar. |
Bağımsız yazar olarak yazarım. |
Temel
Cümle |
Min werde geltaç zu lâ Okul sinlen erteki. |
Erteki werde geltaçmin zu lâ Okul mit sin. |
Yarın seninle okula geleceğim. |
Yan Cümleler (Yan Sözlem)
Cümle
Türü |
Belirli
Zamir |
Belirsiz
Zamir |
Türkçe |
Yan
Cümle |
Sin war sevay dostiy, war sin yardema. |
War sevay ya dost, war sin
yardema. |
Arkadaşını seversen, ona yardımcı olursun. |
Yan
Cümle |
Alu war min geda zu ya Okul, wurde min bolerti ber
Parayğa. |
Min wurde bolerti ber lâ Parayğa, alu zu ya Okul
gedertimin. |
Okula giderken cüzdan buldum. |
Bütünsel
Yan Cümle |
Min wurde görerti ki,
wurde gelerti sin zu ya Barq. |
Wurde görertimin ki, zu ya Barq wurde gelerti sin. |
Eve geldiğini gördüm. |
Relatif Cümleler (Nisbi Sözlem)
-Olan:
Olwan
TR: Öğretmenim olan
Martin’in bir arabası var.
HR: Minin Edige olwan Martin sahap ber Arayba.
Etkin Cümle: Bu lâ Arayba ist gızıl. Min wurde
görerti el Arayba-igızıl (Bu
araba kırmızıdır. Kırmızı arabayı gördüm.)
Relatif Cümle: Min wurde görerti gızıl olwan el Arayba. (Kırmızı olan arabayı gördüm.)
Devrik Cümle (Qarmaş Sözlem)
Cümle
Türü |
Belirli
Zamir |
Belirsiz
Zamir |
Türkçe |
Devrik
Cümle |
Erteki werden miz gettaç zu ya Okul sinlen. |
Erteki werden gittaçmiz Okula mit sin. |
Yarın gideceğiz okula seninle. |
Şart Cümlesi (Depat Sözlem)
Cümle
Türü |
Belirli
Zamir |
Belirsiz
Zamir |
Türkçe |
Bağlı-Şart
Cümlesi |
Ef min sahapusa ol Paray bergün, werde min gedetaç zu
Ötüken. |
Ef sahapusamin ol Paray bergün, werde gdetaçmin tu Ötüken.
|
Birgün param olursa Ötüken’e gideceğim. |
İkili Fiil Cümlesi (Keyupeylev)
İkili fiil, bir eylemden sonra
farklı eylem gelme durumunu ifade eder. Rica etmek, sevmek, çalışmak, denemek,
ummak, ümit etmek vb. fiiller için geçerlidir. Sonrasında fiil aynı cümle
içinde ise İSİM haliyle veya
yalın-mastar haliyle kullanılır, cümle olarak farklı yapıda ise “kio"
bağlacı ile ayrılıp, normal çekimli olarak kullanılır.
-
Tek cümle: Gelmeyi ümit ediyorum.
-
Min
war uma lâ gellam.
-
Ayrı cümle: Yarın benimle sinemaya gelmeni ümit
ediyorum.
-
Min
war uma kio, werde sin geltaç mit min zu lâ Kalrayyut Erteki.
Örnekler
Gelmeyi ümit ediyorum. |
Min war uma lâ gellam. |
Senden bana Al Bakiyye öğretmeni rica ediyorum. |
Min war kilema sinfin kio, mutet mine ya Al Bakiyye. |
Yürümeyi seviyorum (2. Fiilin isim halli kullanımı) |
Min war seva lâ Çirlam. |
Para bulmaya çalışıyorum. (2. Fiilin mastar halli
kullanımı) |
Min war eşlema lâ Paraybol |
Yorumlar
Yorum Gönder