Al Bakiyye Dilinde Yapılar ve Formlar (Kipen)

Zaman Formları (Ankip)

Zaman Adı	Y. Fiil	Ek	Yapı	Örnek	Türkçe
Geniş Zaman	war, ist	a	Özne + Y. Fiil + Fiil+e	Min war gela (war gelamin)	Gelirim
Şimdiki Zaman	war	riy	Özne + Y. Fiil + Fiil+riy	Min war gelriy (war gelriymin)	Geliyorum
Gelecek Zaman	werde, ist	taç	Özne + Y. Fiil + taç	Min werde geltaç (war geltaçmin)	Geleceğim
Dili Geçmiş Zaman	wurde	erti	Özne + Y. Fiil+Fiil+erti	Min wurde gelerti (wurde gelertimin)	Geldim
Mişli Geçmiş Zaman	worde	miş	Özne + Y. Fiil+ Fiil+ miş	Min worde gelmiş (Worde gelmişmin)	Gelmişim
İstek Kipi	war	ay	Özne + fiil + ay	Min war gelay	Geleyim
Edilgen Pasif Kipi	war	zeş	Özne + Y. Fiil + zeş+fiil	Min war zeşgelerti.	Gelindim
Şart-Koşul Kipi	-	us	Özne + fiil+us	Min gelus	Gelirsem
Tezlik Kipi	-	ver	Özne + fiil+ver	Min geliver	Geliver
Emir Kipi			Fiil kök	Gel!	Gel
Ezelden-Ebed Kipi	war	ing	Özne + Y. Fiil + Kök Fiil + ing	Min war geling	Gelmekteyim, her daim gelirim

Olumsuz fiil yapılarında kök fiil önüne “Ñâ” getirilir; “Ñâgel”.

Örnek Cümle: Dün İstanbul’dan amcam geldi. Şuan onu bekliyorum. Onun arabası var. Onunla Sinemaya gideceğiz.

Al Bakiyye: Tün minin Emmi wurde gelerti İstanbul’fin. İmdi war min konda olıy. Ol sahap ber Arayba. Miz werden gettaç zu lâ Kalrayluk.

Edilgen Çatı (Pasiv)

“Man’lı Pasif - Zeş’li Pasif” olmak üzere 2 farklı yapı mevcuttur.

-                  Zeş’li Pasif: Esas fiilin önüne getirilir; Zeşhaşaten (Kırılmak). Zeşhaşate (Kırılır.)

-                  Man’lı Pasif: “Man + Yardımcı Fiil + Esas Fiil + MAN çekim eki” şeklinde kullanım olarak cümle biçiminde kullanılır; Man war yapo. (Yapılır).

EK ve Kural	Örnek	Türkçe	Özellik
O	Yapo	Yapılır	Esas fiil + o (Bir nesne kendiliğinden dönüşür.)
Tum	Yaptum	Yaptırılır	Esas fiil+tom (Bir nesne biri tarafından başkasına yaptırılır.)
Ge … tet	Geyaptet	Yaptırttırılır.	Ge+Esas fiil+tet (Bir nesne biri tarafından başka birisine yaptırtılır.)

 Örnek: Bu kitap bize başkası tarafından yazdırtılır.

Al Bakiyye:    Man war geyazet mize bu lâ Betik. 

BAY FORMU: Pasif cümlelerde yapan kişiyi belirtmek için kullanılır.

            TR: Kitap benim tarafımdan yazılıyor.

            HR: Lâ Betik war man yazo bay min.

Emir Kipi (Çarıtakip)

Fiil kökü yalın kullanılır ve sonuna (!) ünlem işareti konulur.

	Olumlu Emir	Olumsuz Emir	Dileksi Emir	Edilgen Emir
Al Bakiyye:	Kond!	Ñâkond!	Konday!	Zeşkond!
Türkçe:	Evde kal	Evde kalma	Evde kalasın	Evde kalınsın

Var Yapısı (Kipengibs)

Bir şeyin var olma durumunu ifade eder. “Gibs” sözcüğü ile karşılanır. Genelde cümle başında kullanılması önerilir.

Türkçe           :           Evde bir çocuk var.

English           :           There is a child at home.

Deutsch          :           Es gibt ein Kind zu Hause.

Al Bakiyye     :          ГБ≾ ᒍӬ Бર ḶᒍΛ Ƒ..↾ ᒍӬ Ḷર⊲

Al Bakiyye     :           Gibs lâ ber Bala efiy lâ Barq.

Sahiplik Yapısı (Kipelsahap)

Modal fiil olarak “sahap” ve fiil olarak “menç” sözcükleri ile kullanılır. Yardımcı fiil kullanılmadan normal zaman yapılarına göre çekimlenirler.

*Not: Geniş zamanda “a” eki bazen kullanılmaya bilir; (Min sahap ber Arayba / Min sahapa ber Arayba.)

Türkçe           : Benim bir arabam var, ben bir arabaya sahibim.

Al Bakiyye     : Min sahap ber Arayba.

 

Türkçe:          Benim bir arabam var. Çok param vardı. Şimdi hiç param yok. 3 gün sonra bir evim olacak.

Al Bakiyye:    Min sahap ber Arayba. Min sahaperti lâ Paray. İmdi sahapa min jo Paray. Min werde mençtaç ber Barq-iteze sonru uc günfik. 

Hiç Yapısı (Kipeljo)

Yazım ve yapı olarak olumlu ama anlamca olumsuz cümle yapılarıdır. “Hiç” manasına gelir. Olumlu cümle kuralı ile yazılıp, cümlenin istenilen yerinde kullanılabilir.

Türkçe:          Ben İstanbul’a hiç gitmedim.

Al Bakiyye: Min wurde gedeerti zu ya İstanbul jo. / Jo wurde min gedeerti ya İstanbula.

Belki Yapısı (Kipenzan)

Türkçe	Al Bakiyye
Belki	Bolayki
İnanıyorum, inancıma göre	Glavmin, Min war glava, Agar İnançřiymen
Bana göre, bence	Agar min, Abşay min, Minja,  Min war aylaba, Ukumřiymen, Cümanřiymen

Wû Yapısı (Kipenwû)

-ile, ilgili, alakalı, ait, bir şeye dair vb. manalar ve özellikler teşkil ettiren ifade ekidir. İsimlerin sonuna bitişik olarak eklenir. Eklendiğinde ise ilgili isme ait, dair, ilgili vb. anlamları betimler.

Al Bakiyye	Türkçe
Özwû	Hakkımda
Özwû	Benle ilgili
Menwû	Bana dair
Haqwû	Hakkımda
Sinwû	Senin Hakkında

Vam Yapısı (Kipenvam)

Bir şeye ihtiyaç duyma durumunu ifade eder.

-                  Bir kitaba ihtiyacım var: Min vam ber Betik.

-                  Benim ne yaptığımı bilmene gerek yok.: Sin vam nar bila nû wurde min maxerti.

 

Hoşlanmak, Nefret Etmek Yapısı (Hoş or Xınc)

Hoşlanmak ve nefret etmek yapılarında sonraki sözcük fiil olursa fiil isim formu ile kullanılır. Bu yapılardan sonra fiil eylemsel haliyle kullanılmaz. Zaman yapısına göre çekimlenir. Sonrasındaki isim ismin hallerine göre çekimlenir ve “fin” alır.

Hoş + isim+fin.

Senden hoşlanıyorum:          Min war hoşa sinfin.

Bu evden nefret ediyorum: Min war Xınca bu lâ Barqfin.

Okula gitmekten nefret ediyorum: Min Xınca gedelamfin tu ya Okul.

Alû Yapısı (Alû Kipen)

Alû, Al Bakiyye sözlüğüne henüz eklenmemiş, karşılığı olmayan veya var olmasına rağmen mana ve yapı olarak diğer dillerdeki halinin korunması istenilen sözcüklerin kullanılması için kullanılan yapıdır.

Alıntı, dışarıdan-ithal, vurgulamalı sözcük gibi anlamlara gelmektedir. İngilizce, Türkçe veya Almanca gibi diğer dillerde var olan sözcüklerin özgünce Al Bakiyye diline uyarlanması ve kullanılması "Alû" yapısı sayesinde mümkündür. Standart yapı olarak 6 dilde sözcüğün Al Bakiyye form ve yapılarına uyarlanabilmesi kabul görmüştür. İlgili sözcüğün başına "Alû" getirilerek işlem sağlanır. Bu işlem için diğer dillerden sözcükleri doğrudan eklenmesi önerilmez. Çünkü bu sözcüklerin mana ve yapısı farklılık gösterebilir, Al Bakiyye diğer sözcüklerle çakışma söz konusu olabilir. Bu yüzden "Alû" yapısıyla kullanılması çok daha faydalı olacaktır. Ayrıca hangi dilden sözcük olduğu da vurgulanabilir.. Bunun için "Alû" sözcüğünden önce dil kodu eklenmesi yeterlidir. Örneğin: en-Alûmail (Mail - from English). Standart olarak 6 dilin kodu ve kullanımı kabul görmüştür;

İngilizce:        en,                   Esperanto:      eo,

Almanca:        de,                   Arapça:           ar,

Türkçe:           tr,                    Farsça:            fa.

 

Bunların dışındakiler de uluslararası dil kodlarına göre kullanılabilir.

Alû Formu: dil kodu-Alû+diğer dilden sözcük. (en-Alûmail, en-Alûcheckin, de-Alûbahnhoff, tr-Alûgümüş, ar-Alûdunya…

Alû yapısıyla işlenen diğer dillerdeki sözcükler bir nevi Al Bakiyye diline uyarlanmış olur. Bu yüzden artık çekim, form ve kullanımı Al Bakiyye dil kurallarına göre yapılabilir.

Keşke Yapısı (Kiay Kipen)

Keşke yapısı istek-dilek zaman yapısıyla yapılır. Esas fiil sonuna “ay” eki getirilir.” Keşke manasına gelen “kiay” sözcüğü kullanılmasa da mana değişmez. Vurguyu artırmak için cümle sonunda veya başında kullanılabilir.

TR:     Keşke Almanca öğrensem.

BK:     Kiay war min matunay ya Lisan-icermen.

İlgi Duyma Yapısı (İlig Kipen)

Normal fiil yapısı gibi kullanılır. “İlig” fiili ile yapılır ve ezelden ebed zaman kipi ili genelde kullanılır.  “ilig + zu + isim” formu ile işlenir.

TR: Sinemaya ilgi duyuyorum.

BK: Min war iliging zu Kalrayyut.